Lis (Vulpes Vulpes)

Lis należy do rodziny psów. Nogi (stawki) ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon (kita) ma długi i puszysty, pysk długi i wąski z czarnym wietrznikiem i wąsami, oczy skośne, uszy krótkie stojące na boki. Futro lisa jest kasztanowo brązowe lub kasztanowo żółte. Dolna część pyszczka, podgardle, pierś, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona (kwiat) - biały lub czarny. Podgardle, pierś i podbrzusze u niektórych odmian są popielate lub czarne. Zewnętrzna strona uszu oraz dolna część stawek - czarne.

Futro ma włos dwojaki: przewodni - długi, błyszczący oraz gęsty, krótki puch. Przeciętna długość lisa mierzona razem z kitą wynosi około 115 cm (95 - 135), w tym kita ma około 40 - 50 cm. Wysokość około 35 cm (35 - 40), masa około 7 kg (4 - 8 kg).

Lisy żyją zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsce suche (wzniesienia), nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzewami i młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach (tarnina) lub jarach dziko zarosłych, czasem nawet w zbożu lub na gołych wzgórzach.


W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory (nawet 20 - 30 m długie) często z kilkoma wlotami. W środku nory znajduje się komora (większe pomieszczenie), gdzie lisy odbywają cieczkę i suka szczeni się. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedna stanowi ich stałą siedzibę, a inne dają im tylko chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody. Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje z nim razem (czasami wypędza borsuka).
Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet kożlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce (gruszki, jabłka) oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy.

Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz). Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny, głównie młodzieży. Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej (zwłaszcza w zimie, ponieważ trudniej mu jest zdobyć żer). Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby zdobyć drób lub złapać oddaloną od zabudowań kurę itp. Lis swoją zdobycz upolowaną lub znalezioną padła "zarzyna" podobnie jak ryś, odgryzając najpierw łeb. Po nasyceniu się niektóre kawałki żeru zakopuje "na zapas" i w późniejszym czasie wraca w to miejsce.


Kiedy jest rozmnoża lisów?

Cieczka lisów odbywa się w styczniu i lutym. Liszka przygotowując się do cieczki już w grudniu zaznacza swój rejon śladami zapachowymi (odchody, mocz i wydzielina z gruczołów ogona) na pniach lub kamieniach. Wypędza z tego rejonu inne liszki i młode lisy. W tym okresie kilka nieraz psów lata za sukami, gryząc się między sobą. Sam akt kopulacji następuje przeważnie w norze, gdzie zbiera się nawet kilka psów. Ma on przebieg podobny jak u psów domowych; sczepienie się trwa ok. 20 min. Po okresie cieczki psy odchodzą od liszki.

Liszka pomiata po 7 1/2 tygodniach (51-53 dni), tj. w kwietniu - maju, 4-7 szczeniąt, czasami nawet więcej (do 12 sztuk). Szczenięta rodzą się ślepe i dopiero po 14 dniach otwierają oczy. Suka jest bardzo troskliwą matką i przez pierwsze dni po oszczenieniu się wcale nie wychodzi z nory. Potem wychodzi tylko póĽnym wieczorem dla zdobycia żeru. Pies jest dbałym ojcem i znosi młodym żer. W 4-6 tygodniu młode zaczynają wychodzić z nory dla wygrzewania się na słońcu lub zabawy. Młode w ciągu pierwszego miesiąca żyją tylko mlekiem matki. W drugim miesiącu matka znosi im myszy, ptactwo i
drobną zwierzynę, ucząc je jeść mięso. Przynosząc zaś często żywą jeszcze zdobycz, uczy je polowania. W końcu lipca liszka razem z młodymi przenosi się z nory w pole, głównie w zboża albo trzciny i zarośla, i tam zaprawia je w samodzielnym zdobywaniu pożywienia. Młode (niedoliski) w późnej jesieni opuszczają rodzeństwo i zaczynają samodzielny żywot. Lis żyje do 15 lat.

Jaki jest tryb życia lisa?

Lis prowadzi życie bardzo ruchliwe. W zasadzie większą część doby kręci się w poszukiwaniu żeru (myszkuje). W norze siedzi tylko wtedy, gdy wypoczywa oraz podczas deszczu, silnego i mroĽnego wiatru, zawiei śnieżnej, opadania liści w jesieni, letnich upałów oraz w okresie cieczki. Chroni się także do niej wyczuwając nadejście burzy, w razie niebezpieczeństwa lub będąc niepokojony przez zbieraczy grzybów i jagód. W pogodny dzień lis wypoczywa na powierzchni ziemi, wśród krzaków, wysokich traw lub kamionek.W zdobywaniu żeru jest bardzo wytrwały i czujny. Długo wysiaduje przy mysiej norze, a pisk myszy słyszy nawet z dużej odległości.

Lis poluje w dwojaki sposób: cichym podchodzeniem lub na czaty. W pogoń za zdrową zwierzyną na ogół się nie udaje. Lis jest bardzo ostrożny i nawet pewną zdobycz porzuci, jeżeli dostrzeże jakieś niebezpieczeństwo dla siebie. Ma nadzwyczaj dobry słuch i wiatr. Nawet z odległości kilkuset metrów złapie odwiatr człowieka lub zwierzyny (wyłożonej padliny). Wzrok ma raczej słaby, dostrzega przede wszystkim przedmioty ruchome (podobnie jak zając).

Lis chodzi zwykle wolno (sznuruje), węsząc z nisko opuszczonym łbem. Od czasu do czasu tylko rozgląda się, umie jednak biegać szybko (dyndować) i zręcznie kluczyć wśród krzaków. Stara się chodzić stale w ukryciu i osłonie zarówno w lesie (od gęstwiny do gęstwiny) jak i w polu, korzystając z rowów, bruzd, krzaków, wysokich traw, upraw i innych osłon.


Trop lisa przypomina trop małego psa, jest jednak bardziej wydłużony i węższy, pazury dłuższe i wyraźnie odciśnięte. Odcisk łapy przedniej ma wymiary około 5-6x7-8, tylnej około 4-5x6-7 cm. Trop lisa jest tak charakterystyczny, że kto go raz zobaczył nie pomyli się już nigdy. Gdy lis biegnie truchtem pozostawia prawie idealnie prostą linię tropów (rys.d) i mówi się, że sznuruje pozostawia trop podobny do zajęczego, w galopie nieregularny (rys.c). Zimą , przyspieszając po świeżym opadzie śnieżnym widać ślad wleczonej kity. W okresie godowym za jednym tropem suki widać tropy kilku podążających za nią samców.

a) pełzający
b) drobiący
c) skoki
d) "sznurujący"

Kał lisa ma kształt podłużnych wałeczków, zaostrzonych na jednym końcu o średnicy ok. 1,5-2 cm i długości 5-6 cm. Latem odchody lisa zawierają pestki czereśnie lub wiśni.


Jakie głosy wydaje lis?

Lis szczeka podobnie jak pies, ale głosem krótkim o wyższej tonacji. Szczekanie słyszy się najczęściej w okresie cieczki. Głosem tym przywołują się liszka i pies. Również szczekaniem liszka ostrzega młode przed niebezpieczeństwem. Lisy szczekają też podczas walki między sobą lub z psem domowym. Lis także mruczy, przy zabawie oraz przed atakiem w walce.

Jakie są sposoby polowania na lisa?

Polowanie na lisa odbywa się: z psami, na zasiadkę, na wab, z naganką, z fladrami. Prawo łowieckie zezwala na polowanie na lisy także w czasie od zachodu do wschodu słońca, tj. w nocy. Polowanie z psami-norowcami polega na tym, że do lisiej nory wpuszcza się psa (foksteriera lub jamnika), który je stamtąd wypłasza. Ten sposób polowania najlepiej udaje się w styczniu i lutym, w okresie cieczki, kiedy lisy siedzą w norach.

Polowanie na zasiadkę polega na czatowaniu na lisa wychodzącego na żer, który się specjalnie wykłada jako przynętę (padlinę, odpady ryb itp.). Robi się to w ten sposób, że padlinę przeciąga się po lesie, gdzie lis ma ostoję, a następnie w najbardziej dogodnym do strzału miejscu koło ambony lub innego stanowiska pozostawia się ją. Zasiadkę urządza się wieczorem lub rano. Dobre efekty daje takie polowanie w -pełni księĽyca na śniegu. Niektórzy myśliwi wyciskają z ustrzelonego lisa mocz wokół swego stanowiska w promieniu 6 - 10 m, co tłumi zapach człowieka i sianowi przynętę, gdyż pozoruje obecność innego lisa.


Polowanie na wab polega na tym, że myśliwy naśladuje kniazienie zająca lub pisk myszy, zwabiając w ten sposób lisa do siebie. Ten rodzaj polowania stosuje się nad wieczorem lub rano w mglisty dzieci jesienny lub w zimie na śniegu. Po strzeleniu lisa nie należy go podnosić, ale dłuższy czas odczekać, bo może przyjść następny.

Polowanie z naganką ma zastosowanie tam, gdzie lisy występują w większym skupieniu. Mioty, w których jest spodziewany lis, należy brać najpierw, ażeby strzałami w sąsiedztwie nie spłoszyć lisów. Naganka i myśliwi powinni podejść do takiego miotu po cichu, gdyż czujny lis wyjdzie z miotu. Lis ruszony przez nagankę daje się pędzić w określonym kierunku, idąc przez największy gąszcz i unikając szczególnie przestrzeni otwartych.

Polowanie z fladrami polega na tych samych zasadach co polowanie z fladrami na wilki. Fladry do polowania na lisy są takie same jak na wilki. Zakłada się je jednak niżej w ten sposób, aby prawie dotykały ziemi lub śniegu. Jeżeli sznury są dobrze założone, lis nie przejdzie pod nimi i będzie nawet kilkakrotnie obchodził miot wokoło. Dobrze jest po ofladrowaniu miotu pozatykać wloty jam lisich, ażeby lisy nie mogły się tam schronić. Jamy zatyka się w słotne noce około godziny 24, a w pogodne o godzinie 21-22. Nory zatyka się kołkiem lub gałęziami. Lis skutecznie postrzelony w czasie ucieczki podnosi ogon do góry. Do strzelonego lisa należy podchodzić ostrożnie i z załadowaną bronią, bo czasami przy zbliżeniu się myśliwego nagle podnosi się i ucieka albo ugryzie w wyciągniętą rękę.

strona główna | Jeleń | Dzik | Sarna