Powrót
Borsuk
Daniel
Dzik
Dziki królik
Jeleń sika
Jeleń szlachetny
Jenot
Kozica
Kuna domowa
Kuna leśna
Lis
Łasica łaska
Łoś
Muflon
Norka amerykańska
Norka europejska
Piżmak
Ryś
Sarna
Tchórz stepowy
Tchórz zwyczajny
Wilk
Wydra
Zając bielak
Zając szarak
|
 | Sarna - Capreolus capreolus
Rząd: Parzystokopytne - Artiodactyla
Rodzina: Jeleniowate - Cervidae
|
|
|
 | | Fot. Andrzej Wierzbieniec |
Opis: Ogólna budowę ciała sarny można określić jako, wysmukłą. Głowa jest krótka, z profilu o zarysie zbliżonym do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi nozdrzami (chrapami). Oczy (świece) z długimi rzęsami na górnej powiece, są brunatno czarne z podłużną, poziomo ustawioną źrenicą. Uszy (łyżki) mają kształt podłużnie owalny, a długość ich sięga 2/3 długości głowy.
Szyja jest stosunkowo cienka, dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie niezauważalny. Nogi (cewki) są wysokie i cienkie. Tylna para ma silniejszą budowę i jest w stawach skokowych mocno wygięta. Cewki zakończone są parą racic. Kozioł, czyli rogacz różni się od sarny (koza lub siuta) obecnością możdżeni oraz okresowym występowaniem poroża. Z innych cech zewnętrznych, u kozła widoczny jest pędzel tj. pęk włosów długości 8-10 cm na napletku, u kozy zaś fartuszek, czyli pęk 5-7 cm włosów w okolicy sromu. Kolor sierści (sukni) sarny jest latem rudy, nieco ciemniejszy na grzbiecie, na spodzie jaśniejszy. Zimą jest ona szarobrunatna. Na zadzie wokół odbytu występuje okrągła jasna plama, średnicy około 15 cm . Jest to tzw. lustro, latem słabo zaznaczone, zimą natomiast bardzo wyraźne, o czystym białym zabarwieniu. Suknia koźlęcia zaraz po urodzeniu się (wykoceniu) jest na stronie grzbietowej barwy brunatnej. Wzdłuż grzbietu i boków ciała przebiega kilka rzędów żółtawych lub białawych plam. Tę pierwszą suknię po 2-3 miesiącach zastępuje druga, która w swym ubarwieniu w zasadzie nie różni się od sukni letniej dorosłej sarny. Linienie następuje dwa razy w roku na wiosną i jesienią.
Wzór zębowy sarny ma postać: 0 0 3 3 / 3 1 3 3.
Występowanie: Sarna europejska (Capreolus capreolus capreolus) zamieszkuje prawie całą Europę,
Azję Mniejszą i północny Iran.
Biotop: Sarna jest gatunkiem zdolnym do zasiedlania różnych środowisk. Występuje zarówno w wielkich, zwartych kompleksach leśnych, jak i na zupełnie bezleśnych terenach. Odpowiada jej zarówno las liściasty jak i iglasty. Nie unika wysokich gór, nie stroni od bagien i innych terenów podmokłych. Ulubionym środowiskiem sarny jest teren stanowiący mozaiką lasów i obszarów rolniczo uprawnych. Wyraźnie woli ona obrzeża lasu lub takie jego partie, w których starodrzewia występują na przemian z uprawami leśnymi. Sarna polna, nowa forma ekologiczna gatunku, dla której tereny leśne przestały być koniecznością życiową, wykazuje również większą skłonność do zasiedlania obszarów z zadrzewieniami śródpolnymi, które także tworzą tę tak pożądaną mozaikowatość środowiska.
Pokarm: Sarna odznacza się znaczną wybiórczością pokarmową. W warunkach leśnych głównymi składnikami żeru są rośliny zielone, a w mniejszym stopniu liście i pędy drzew, krzewów i krzewinek.
W pokarmie sarny polnej przeważają rośliny uprawne. Dzienne zapotrzebowanie sarny w okresie letnim wynosi około 3 kg żeru zielonego. Do pokrycia zapotrzebowania sarny na wodę wystarczy na ogół rosa i wilgoć zawarta w roślinach. Rzadko widuje się sarny pijące wodę bezpośrednio z wodopojów.
Rozród: Dojrzałość płciową sarna osiąga w wieku 14 miesięcy. Okres rui przypada na drugą połowę lipca i pierwszą połowę sierpnia. Ciąża trwa 10 miesięcy, ale w okresie pierwszych 4 1/2 miesięcy jest to ciąża utajniona. Okres porodu (kocenia się) przypada na drugą połowę maja i na początek czerwca. Jedna koza rodzi na ogół jedno lub dwa koźlęta, rzadko- trzy.
Rozwój poroża: U koźlęcia płci męskiej w wieku 2-3 miesięcy na kościach czołowych czaszki zaczynają się pojawiać możdżenie. Na nich narasta tzw. poroże pierwiastkowe w postaci malutkich guzików i szpiców. Koźlę zrzuca je zimą. W wieku 10 miesięcy u kozła zaczynają wyrastać normalne parostki, rozpoczynające roczne cykle regularnej zmiany poroża. Poroże kozioł zrzuca w okresie późno jesiennym. Wkrótce po tym rozpoczyna się nowe jego wzrastanie. Parostki roczne kozła z reguły są niewielkie. W następnych latach życia wzrasta ich wielkość i masa. Dojrzałe, maksymalnie rozwinięte poroże nasadzone jest w wieku 7-8 lat.
Później następuje uwstecznianie się poroża. Zasadniczo rozróżnia się trzy formy rozwojowe parostka: szpicaka, widłaka i szóstaka.
Do naturalnych wrogów sarny zaliczamy: wilka, rysia, duże psy.
Behawior: Możność dostatecznie wczesnego dostrzeżenia niebezpieczeństwa ma zasadnicze znaczenie w życiu sarny. Jest to w pełni zrozumiałe, jeśli wziąć pod uwagę, że jedyny dla niej ratunek przed wrogiem to ucieczka. Znajdując się w miejscu otwarty, sarna co chwila podnosi głowę, wietrzy i rozgląda się dookoła. Jeśli spostrzeże coś podejrzanego, natychmiast ratuje się ucieczkę.
Pod osłoną gąszczu roślinności zachowuje się zupełnie odmiennie. Wytrzymuje wtedy zbliżenie się wroga na bardzo bliską odległość. Najbardziej wyostrzonymi zmysłami sarny są węch i słuch. Zmysł wzroku nie jest najlepiej rozwinięty. Oko jest asygmatyczne. Powstają w nim tylko nieostre i zniekształcone obrazy. Ta specyficzna budowa oka sprzyja wybitnie rozpoznawaniu przedmiotów w ruch. Areał osobniczy sarny zwie się ostoją lub koczowiskiem. Drugie określenie lepiej oddaje istotę rzeczy. W poszczególnych bowiem okresach roku nie zawsze ten obszar wykorzystywany jest w całości. Sarna w zasadzie bytuje na niewielkim obszarze, składającym się zawsze z ostoi dziennej i z żerowiska. Wielkość areału osobniczego w środowisku leśnym przeważnie nie przekracza 20-30 ha.
Sarny żyjące w okresie zimy w małych zazwyczaj zgrupowaniach (w lesie) lub też większych nieraz stadach (na polach), na wiosnę rozłączają się i zajmują ostoje indywidualne. U kóz i prowadzonego przez nie niedorosłego jeszcze potomstwa odbywa się to bez jakichkolwiek konfliktów pomiędzy poszczególnymi rodzinami i osobnikami. Sarny żerują o każdej porze dnia. Główne fazy żerowania przypadają jednak na wczesne godziny ranne, południe oraz godziny wieczorne i nocne. W zależności od sytuacji środowiskowej, od stopnia zaniepokojenia, a także od pory roku, rytm dobowy żerowania może ulec zmianie. U rogaczy już wczesną wiosną zaczynają się utarczki i walki o ostoje letnie. Każdy bowiem dorosły rogacz wymaga dla siebie oddzielnego terytorium, którego aktywnie broni przed innymi osobnikami płci męskiej. Kozły oznaczają granicę swego terytorium różnymi znakami wzrokowymi, zapachowymi i słuchowymi. Kozioł napotkawszy w okresie rui trop grzejącej się kozy, ciągnie za nią. Nieraz koza piszczy przywabiając tym samca do siebie. Po zauważeniu kozy samiec uporczywie ją goni, wydając przy tym chrapliwe dźwięki. Krycie następuje dopiero w późniejszej fazie rui. Koza jest grzejna przez dwa- cztery dni. W tym czasie kozioł od niej nie odstępuje. Gdy jednak partnerka przestaje się grzać kozioł opuszcza ją i poszukuje innej.
Znaczenie gatunku: Sarny mogą wyrządzać szkody w gospodarce leśnej. Rozmiar tych szkód jest wykładnikiem kilku elementów takich jak: jakość środowiska, zagęszczenie sarn oraz intensywność zabiegów hodowlanych zmierzających do wzbogacenia naturalnej bazy żerowej, stworzenia wyważonego jakościowo i ilościowo systemu dokarmiania zimowego oraz stosowania mechanicznych lub chemicznych środków zapobiegania szkodom.
Góra strony
|
|
|
